Czym zajmuje się notariusz?

ZAWÓD Z TRADYCJAMI

Rejent, czyli dawny notariusz to profesja o wyjątkowo długiej i bogatej historii. Chyba każdy z nas kojarzy postać Rejenta Bolesty, bohatera poematu A. Mickiewicza „Pan Tadeusz“, który zajmował się sporządzeniem aktów notarialnych, redagował pisma prawne i udzielał licznych porad. Zawód notariusza ewoluował wraz z postępem nauki
i techniki, aby przybrać aktualną postać. Przede wszystkim należy podkreślić, że zawód ten zachował dawną doniosłość, wynikającą z licznych obostrzeń i swoistego reżimu prawnego. Profesja ta polega na wykonywaniu zadań o szczególnym charakterze z punktu widzenia obrotu gospodarczego i troski o interes społeczny.

DROGA DO ZAWODU

Notariuszem może być osoba, która ukończyła wyższe studia prawnicze
i uzyskała tytuł magistra, a następnie zdała egzamin wstępny na aplikację notarialną, odbyła taką aplikację notarialną, a po zakończeniu aplikacji złożyła egzamin notarialny w Rzeczypospolitej Polskiej. Notariusza powołuje i wyznacza siedzibę jego kancelarii Minister Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii rady właściwej izby notarialnej. Nadzór nad zawodową działalnością notariusza sprawuje Minister Sprawiedliwości osobiście, za pośrednictwem prezesów sądów albo przez wyznaczone osoby. Notariusz za prawidłowość i staranność wykonywania swoich działań ponosi odpowiedzialność cywilną, karną i dyscyplinarną. Odpowiedzialność dyscyplinarna jest odpowiedzialnością wewnątrz korporacji zawodowej i nie wyłącza innych rodzajów odpowiedzialności.

PRAWA, OBOWIĄZKI I KOMPETENCJE

Zgodnie z art. 1 ustawy Prawo o notariacie notariusz jest powołany do dokonywana czynności, którym strony są obowiązane lub pragną nadać formę notarialną (czynności notarialnych). Prawo precyzyjnie określa, kiedy forma aktu notarialnego będzie obligatoryjna, a kiedy fakultatywna.

Zapewne większość z nas wie, że forma aktu notarialnego będzie niezbędna przy przeniesieniu własności nieruchomości, ale jest jeszcze szereg innych sytuacji,
w których nie dochowanie tej formy będzie skutkowało bezskutecznością czynności prawnej, a nawet jej nieważnością. Do takich czynności zaliczyć można przykładowo.:

• umowa zbycia prawa użytkowania wieczystego;
• umowa zbycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu;
• umowa darowizny nieruchomości;
• umowa o dział spadku, w skład którego wchodzi nieruchomość;
• umowa o zrzeczenie się dziedziczenia przez przyszłego spadkobiercę;
• umowa spółki komandytowej, statut spółki komandytowo-akcyjnej, umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, statut spółki akcyjnej;
• pełnomocnictwo do wymienionych powyżej czynności;
• oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku;
• umowa o rozdzielność majątkową (intercyza).

            Wymóg formy aktu notarialnego ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa obrotu prawnego. Powierzenie tych zadań profesjonalistom, zajmującym się tym zawodowo
i zobligowanym do zachowania szczególnej staranności zabezpiecza słuszne interesy stron w należyty sposób.

            Notariusz w zakresie swoich uprawnień działa jako osoba zaufania publicznego. Oznacza to, że jest on bezwzględnie zobowiązany do przestrzegania obowiązujących przepisów prawnych, do zachowania całkowitej bezstronności i dochowania pełnej tajemnicy zawodowej. Ponadto, dokumenty sporządzane przez notariusza mają charakter dokumentów urzędowych, a więc korzystają z domniemania autentyczności oraz zgodności z prawdą tego, co zostało w nich notarialnie stwierdzone.

            Do kompetencji notariusza należą m. in.:

• sporządzanie aktów notarialnych;
• sporządzanie aktów poświadczenia dziedziczenia;
• podejmowanie czynności dotyczących europejskiego poświadczenia spadkowego;
• podejmowanie czynności związanych z zarządem sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej;
• sporządzanie poświadczeń (własnoręczności podpisu, pozostawania przy życiu, daty okazania dokumentu, zgodności okazanej kopii z oryginałem);
• spisywanie protokołów (zgromadzeń wspólników spółek prawa handlowego, poświadczenia dziedziczenia i innych);
• sporządzanie protestów weksli i czeków;
• przyjmowanie na przechowanie pieniędzy, papierów wartościowych
  i dokumentów;
• sporządzanie wypisów, odpisów i wyciągów dokumentów;
• sporządzanie projektów aktów, oświadczeń i innych dokumentów;
• składanie wniosków o wpis w księdze wieczystej wraz z dokumentami stanowiącymi podstawę wpisu w księdze wieczystej.

Notariusz odmówi dokonania czynności notarialnej sprzecznej z prawem.

WYNAGRODZENIE, PODATKI I OPŁATY

Za dokonane czynności notarialne notariuszowi przysługuje wynagrodzenie uregulowane w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości, zwane taksą notarialną. Rozporządzenie to określa maksymalne stawki za czynności notarialne oraz maksymalne kwoty, o które może być zwiększone wynagrodzenie za dokonanie czynności notarialnych poza kancelarią notarialną. Najczęściej wysokość taksy zależna jest od wartości przedmiotu czynności notarialnej, istnieją jednak wyjątki od tej reguły. Poza taksą notarialną notariusz pobiera także należne podatki i opłaty sądowe. Notariusz jest płatnikiem podatku od czynności cywilnoprawnych oraz podatku od spadków i darowizn. Ponadto notariusz pobiera opłaty sądowe od wniosków o wpisy w księgach wieczystych. Czynności notarialne dokonywane są w kancelarii notariusza. Jednakże w wyjątkowych sytuacjach notariusz może świadczyć także czynności poza kancelarią. Maksymalna kwota, o jaką może być zwiększone wynagrodzenie wynosi
w porze dziennej 50 zł, a w porze nocnej oraz w dni wolne od pracy 100 zł za każdą godzinę niezbędną do dokonania tej czynności od opuszczenia kancelarii do powrotu. Za porę dzienną uznaje się czas między godziną 8 a 20.